Amser maith yn ôl, roedd yr holl gyfandiroedd wedi'u crynhoi mewn un wlad o'r enw Pangaea.Torrodd Pangaea yn ddarnau tua 200 miliwn o flynyddoedd yn ôl, a symudodd ei ddarnau ar draws y platiau tectonig, ond nid am byth.Bydd y cyfandiroedd yn aduno eto yn y dyfodol pell.Mae'r astudiaeth newydd, a gyflwynir ar Ragfyr 8 mewn sesiwn bosteri ar-lein yng nghyfarfod Undeb Geoffisegol America, yn awgrymu y gallai lleoliad yr uwchgyfandir yn y dyfodol effeithio'n fawr ar allu'r Ddaear i fyw ynddi a sefydlogrwydd hinsawdd.Mae'r darganfyddiadau hyn hefyd yn bwysig ar gyfer chwilio am fywyd ar blanedau eraill.
Yr astudiaeth a gyflwynwyd i'w chyhoeddi yw'r gyntaf i fodelu hinsawdd uwchgyfandir pell yn y dyfodol.
Nid yw gwyddonwyr yn siŵr sut olwg fydd ar yr uwchgyfandir nesaf na ble y bydd yn cael ei leoli.Un posibilrwydd yw, ymhen 200 miliwn o flynyddoedd, y gallai pob cyfandir ac eithrio Antarctica ymuno ger Pegwn y Gogledd i ffurfio'r uwchgyfandir Armenia.Posibilrwydd arall yw y gallai “Aurica” fod wedi ffurfio o’r holl gyfandiroedd a oedd yn cydgyfarfod o amgylch y cyhydedd dros gyfnod o tua 250 miliwn o flynyddoedd.
Sut mae tiroedd yr uwchgyfandir Aurika (uchod) ac Amasia yn cael eu dosbarthu.Dangosir tirffurfiau'r dyfodol mewn llwyd, er mwyn eu cymharu â'r amlinelliadau cyfandirol presennol.Credyd delwedd: Way et al.2020
Yn yr astudiaeth newydd, defnyddiodd yr ymchwilwyr fodel hinsawdd fyd-eang 3D i fodelu sut y byddai'r ddau ffurfwedd tir hyn yn effeithio ar y system hinsawdd fyd-eang.Arweiniwyd yr astudiaeth gan Michael Way, ffisegydd yn Sefydliad Astudiaethau Gofod Goddard NASA, rhan o Sefydliad Daear Prifysgol Columbia.
Canfu'r tîm fod Amasya ac Aurika yn dylanwadu'n wahanol ar yr hinsawdd trwy newid cylchrediad atmosfferig a chefnforol.Pe bai’r cyfandiroedd i gyd wedi’u clystyru o amgylch y cyhydedd yn senario Aurica, gallai’r Ddaear gynhesu 3°C yn y pen draw.
Yn senario Amasya, byddai diffyg tir rhwng y polion yn amharu ar gludfelt y cefnfor, sydd ar hyn o bryd yn cludo gwres o'r cyhydedd i'r pegynau oherwydd cronni tir o amgylch y pegynau.O ganlyniad, bydd y polion yn oerach ac wedi'u gorchuddio â rhew trwy gydol y flwyddyn.Mae'r holl iâ hwn yn adlewyrchu gwres yn ôl i'r gofod.
Gydag Amasya, “mwy o eira yn disgyn,” esboniodd Way.“Mae gennych chi haenau iâ ac rydych chi'n cael adborth albedo iâ effeithiol iawn sy'n tueddu i oeri'r blaned.”
Yn ogystal â thymheredd oerach, dywedodd Way y gallai lefelau'r môr fod yn is yn senario Amasya, byddai mwy o ddŵr yn cael ei ddal mewn llenni iâ, a gallai amodau eira olygu nad oes llawer o dir i dyfu cnydau.
Ar y llaw arall, efallai y bydd Ourika yn canolbwyntio mwy ar y traeth, meddai.Byddai'r ddaear yn agosach at y cyhydedd yn amsugno golau haul cryfach yno, ac ni fyddai unrhyw gapiau iâ pegynol yn adlewyrchu gwres yn ôl o atmosffer y Ddaear, felly byddai tymheredd byd-eang yn uwch.
Tra bod Way yn cymharu arfordir Aurica â thraethau paradwysaidd Brasil, “gall fynd yn sych iawn i mewn i'r tir,” mae'n rhybuddio.Bydd p'un a yw llawer o'r tir yn addas ar gyfer amaethyddiaeth yn dibynnu ar ddosbarthiad y llynnoedd a'r mathau o law a gânt - nid yw'r manylion yn cael eu cynnwys yn yr erthygl hon, ond y gellir eu harchwilio yn y dyfodol.
Dosbarthiad eira a rhew yn y gaeaf a'r haf yn Aurika (chwith) ac Amasya.Credyd delwedd: Way et al.2020
Mae modelu yn dangos bod tua 60 y cant o ardal Amazon yn ddelfrydol ar gyfer dŵr hylif, o'i gymharu â 99.8 y cant o ardal Orica - darganfyddiad a allai helpu i chwilio am fywyd ar blanedau eraill.Un o'r prif ffactorau y mae seryddwyr yn edrych arno wrth chwilio am fydoedd a allai fod yn gyfanheddol yw a all dŵr hylifol oroesi ar wyneb y blaned.Wrth fodelu'r bydoedd eraill hyn, maent yn tueddu i efelychu planedau sydd wedi'u gorchuddio'n llwyr gan gefnforoedd neu sydd â thopograffeg tebyg i'r Ddaear heddiw.Fodd bynnag, mae astudiaeth newydd yn dangos ei bod yn bwysig ystyried lleoliad tir wrth asesu a yw tymheredd yn disgyn yn y parth “trigiadwy” rhwng rhewi a berwi.
Er y gallai gymryd degawd neu fwy i wyddonwyr benderfynu ar ddosbarthiad gwirioneddol tir a chefnforoedd ar blanedau mewn systemau seren eraill, mae'r ymchwilwyr yn gobeithio cael llyfrgell fawr o ddata tir a chefnforoedd ar gyfer modelu hinsawdd a all helpu i amcangyfrif y gallu i fyw ynddo.planedau.bydoedd cyfagos.
Mae Hannah Davies a Joao Duarte o Brifysgol Lisbon a Mattias Greene o Brifysgol Bangor yng Nghymru yn gyd-awduron yr astudiaeth.
Helo Sarah.Aur eto.O, sut olwg fydd ar yr hinsawdd pan fydd y ddaear yn symud eto a hen fasnau cefnfor yn cau a rhai newydd yn agor.Mae'n rhaid i hyn newid oherwydd credaf y bydd y gwyntoedd a cherhyntau'r cefnfor yn newid, a bydd y strwythurau daearegol yn adlinio.Mae Plât Gogledd America yn symud yn gyflym i'r de-orllewin.Bu'r plât Affricanaidd cyntaf yn tarfu ar Ewrop, felly bu sawl daeargryn yn Nhwrci, Gwlad Groeg a'r Eidal.Bydd yn ddiddorol gweld i ba gyfeiriad y mae Ynysoedd Prydain yn mynd (mae Iwerddon yn tarddu o Dde'r Môr Tawel yn rhanbarth y cefnfor. Wrth gwrs mae parth seismig 90E yn weithgar iawn ac mae'r Plât Indo-Awstralia yn wir yn symud tuag at India.